De “grootste herziening van onze collectieve defensie sinds de Koude Oorlog” kondigt NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg aan op de vooravond van zijn top in Madrid. Dat mag je letterlijk nemen. De snelle ontplooiingsmacht gaat van 40.000 naar 300.000 militairen. En het overgrote deel daarvan zal klaar staan om de oostgrenzen te verdedigen. De grens met Rusland dus. “Dat blijft de grootste en meest directe bedreiging van onze veiligheid”, zegt Stoltenberg.
Natuurlijk komt Oekraïens president Volodimir Zelenski de NAVO-top in Madrid toespreken. De Russische invasie van zijn land is veruit de grootste dreiging waarmee het bondgenootschap te maken heeft. En dat besef is bij iedereen stevig binnengekomen.
Op de vooravond van de top geeft secretaris-generaal Jens Stoltenberg al een schot voor de boeg. Hij kondigde aan dat het bondgenootschap zijn snelle ontplooiingstroepen stevig zal opvoeren: van 40.000 manschappen naar 300.000. Het overgrote merendeel moet richting de oostgrens, de grens met Rusland. Er komt meer militair materiaal in depots dichter bij de grenzen. Ook de luchtafweer wordt gevoelig omhoog gedreven. En dat alles onder een verstevigde generale staf en met vernieuwde plannen. “Het is de grootste herziening van onze collectieve defensie sinds de Koude Oorlog”, zegt Stoltenberg.
De ene lidstaat na de andere kondigde ook aan dat er stevig meer geld gaat naar defensie-uitgaven. Maar ze krijgen meteen ook de boodschap mee dat het daarbij niet zal blijven. “De norm van 2 procent van het BBP zien we steeds meer als een minimumvereisten, niet het plafond”, zegt Stoltenberg.
LEES OOK. NAVO wil acht keer zoveel soldaten in snelle interventiemacht: wat doet die, en wat betekent dat voor ons land?
Proactief
In de Verenigde Staten zien ze het allemaal graag gebeuren. Dat de Europese landen al jaren besparen of weinig investeren in hun militaire apparaten was Washington lang een doorn in het oog. Met de Russische agressie lijkt die trend definitief gekeerd. Zelfs Duitsland kondigde zonder blozen een investering van 100 miljard euro aan in zijn leger. “Tot voor kort ging het vooral over de niet-territoriale dreigingen, denk aan terroristen en cybercriminelen. Met de inval van de Russen komt de klassieke territoriale verdediging weer in beeld”, zegt professor Geopolitiek David Criekemans (UA).
En daarbij willen sommige staten ver gaan. Vooral de Baltische staten en Polen hameren op meer militaire slagkracht aan de grenzen. “Nu is de NAVO een louter defensieve organisatie”, zegt Criekemans. “De Balten willen een meer proactieve strategie. Zodra de Russen een bepaalde zet doen, moet de NAVO al in actie komen. Maar over zo’n stap is er nog veel politieke discussie.”
LEES OOK. Minister van Defensie Dedonder over Jürgen Conings, haar Nederlands en meer loon voor militairen
Maar hun eerste eis – meer militairen aan de grens – hebben ze dus wel al op zak.
Wat met China?
Een tweede probleem is China en hoe de NAVO zich in de Stille Oceaan wil positioneren. Peking stelt zich steeds assertiever op en blijft weigeren om Moskou te veroordelen voor de oorlog en alle wreedheden in Oekraïne. Vooral de VS wil al langer pivoteren naar Azië om haar belangen veilig te stellen. Niet verwonderlijk dus dat Zuid-Korea en Japan voor het eerst ook aanschuiven bij de NAVO-top, als waarnemers.
Maar de vraag blijft wel hoe hard het bondgenootschap zich moet stellen tegenover de Chinezen. “Ik ben er niet van overtuigd dat je die in dezelfde schuif moet steken”, zegt defensiespecialist Sven Biscop (UGent, Egmontinstituut). “Rusland is duidelijk een agressor, China op dit moment zeker nog niet. Door die op dezelfde manier te behandelen, riskeer je dat je een conflict met China zou uitlokken.”
Hij ziet meer heil in een andere aanpak voor de Chinezen. Net als zijn collega Geopolitiek David Criekemans (UA). “Er gaan steeds meer stemmen op voor meer economische toenadering met China, om een conflict op die manier te vermijden. Vooral Europa moet aan die kar trekken. Want Amerikaans president Joe Biden ziet de situatie vooral als een clash tussen democratieën en autocratieën.” Wat met Finland en Zweden?
Door de toegenomen Russische dreiging nemen Finland en Zweden afstand van hun neutraliteit en willen ze zo snel mogelijk toetreden tot de NAVO. Hun kandidatuur komt uiteraard ook ter spraken in Madrid, maar of het allemaal in kannen en kruiken zal zijn na de top, is twijfelachtig. Het Turkije van president Recep Erdogan ligt dwars.
Erdogan verwijt de twee Noord-Europese landen dat ze “terroristen” van de Koerdische afscheidingsbeweging PKK en van de Gülen-beweging herbergen. En zolang die niet uitgeleverd worden, legt Ankara zich voor een toetreding van de NAVO. Waarnemers gaan ervan uit dat het protest niet helemaal weggemasseerd zal raken op de top. “Maar wellicht zullen diplomaten in de marge van de top wel met elkaar spreken en zullen de Turken onder tafel iets toegeschoven krijgen”, zegt Criekemans.
De toetreding van de twee landen zouden alleszins de militaire slagkracht van de NAVO op de Baltische Zee stevig doen toenemen. Dat ze daar hun historische neutraliteit voor veil hebben, toont aan hoe stevig de schrik erin zit voor de toegenomen Russische agressie. Zeker voor de Finnen, die 1.340 kilometer grens delen met de Russen. “België hinkt achterop in defensie-uitgaven”
Premier Alexander De Croo (Open VLD) kan met een gerust hart in Madrid aankondigen dat België op termijn 2 procent van het BBP zal uittrekken voor het leger, maar of dat genoeg zal zijn, is maar de vraag. Stoltenberg zei al dat die 2 procent steeds meer een ondergrens zal worden. “En de besparingen op het leger zijn bij ons dieper gegaan dan bij de buurlanden. Dan heb je ook meer tijd nodig om weer op het gewenste niveau te komen”, zegt Biscop.
Tegen 2024 zullen 19 van de dertig NAVO-lidstaten aan hun 2 procent zitten. Velen zelfs daarboven. België heeft de intentie om tegen 2035 2 procent uit te trekken. Enkel Spanje (1,01 procent) en Luxemburg (0,58 procent) zijn momenteel de enige lidstaten die minder doen dan 1,18 procent van België. Aan de andere kant wijst Biscop er wel op dat het voor de eerste keer is sinds de afschaffing van de dienstplicht in 1993 dat het leger weer meer manschappen krijgt. “Defensie is absoluut niet malcontent met de beslissingen, maar het leger moet ook tijd krijgen om de nieuwe rekruten te vinden en te absorberen in haar werking. Dat gaat niet van de ene dag op de andere.”
Wat wel zeker is: De Croo zal geen ronkende verklaringen afleggen over de aankoop van nieuwe F35’s of ander materieel. Zijn kabinet wijst op de lange procedures die gepaard gaan met defensie-investeringen. “Belangrijker dan die 2 procent is hoe we dat geld gaan spenderen”, klinkt het. “Wat zal onze rol zijn binnen de NAVO en wat hebben we daarvoor nodig.” |