Een verzetje in de kroeg? Voortaan kan het letterlijk, met vertelavonden in cafés waar kleinkinderen van verzetsmensen komen getuigen over heldendaden tijdens de Tweede Wereldoorlog. De primeur is nu donderdag voor Gent, later dit jaar volgen zeker al Antwerpen en Brugge. Initiatiefnemer Dany Neudt staat zelf te kijken van het enthousiasme dat ‘zijn’ verzet losmaakt. “Ik denk dat de tijd er rijp voor is om het verzetsverleden in Vlaanderen bespreekbaar te maken.”
Alles van waarde is weerloos, beweert de gevel van café Trefpunt in Gent (naar dichter Lucebert). Dat er ook veel waarde in weerstand kan schuilen, weet historicus Dany Neudt (48) als geen ander. Sinds de Gentenaar vorig jaar een Twitter-account oprichtte met de hashtag #heldenvanhetverzet, waar verzetshelden weer even tot leven komen, blijven de hartjes en reacties binnenstromen. Van sympathisanten tot nazaten van mannen en vrouwen die zich tegen de nazibezetter verzetten, en zo mee ijverden voor een vrij België.
De populariteit van z’n online gedenkplaats inspireerde Neudt om nog een tandje bij te steken, en het concept ‘verzetscafé’ te lanceren: avonden waarop nazaten en verwanten over vergeten verzetslieden komen vertellen, voor een publiek dat zelf bepaalt hoeveel het daarvoor betaalt. Het resultaat mag onverhoopt genoemd worden: niet alleen verkocht het eerste verzetscafé in het Trefpunt op amper twee weken uit, ook Antwerpen (mei) en Brugge (september) zullen straks zo’n avond hebben. In Gent staat er al een tweede datum in optie, en in Mechelen is er inmiddels ook interesse.
Verwerkingsproces
“Het enthousiasme van alle kanten – publiek, cafés én nazaten – is zo groot dat ik er nog elke dag van sta te kijken”, zegt Neudt. “Zelfs toen het programma van de Gentse avond nog niet helemaal duidelijk was, was er al 80 man ingeschreven. En nu al zijn er zeker tien mensen bereid om te komen spreken.” Neudt meent dat de grote belangstelling wijst op een onverwerkt verleden. Van individuen én van de samenleving. “De circa 15.000 mensen die in België stierven in het verzet, hebben natuurlijk een heleboel nazaten. Mensen die emotioneel nu misschien net voldoende afstand hebben om over hun familieleden te kunnen vertellen. Bovendien is het gesprek over de rol van het verzet in Vlaanderen nooit echt publiek gevoerd. Daar lijkt de tijd nu rijp voor. Temeer omdat de situatie in Oekraïne er ons brutaal mee confronteert dat oorlog niet noodzakelijk iets van het verleden alleen is. Door de buitengewone verhalen van gewone mensen hopen we aan een soort van verwerkingsproces te kunnen beginnen.”
Vormingswerker Joeri Puissant (54) is zo’n man die straks een buitengewoon verhaal zal delen in Gent. Zijn grootmoeder was een Joodse vrouw die samen met zijn niet-Joodse grootvader in het verzet tegen de nazi’s zat, een verbond waaruit Joeri’s moeder geboren werd. “Vorig jaar heb ik afscheid genomen van mijn moeder”, klinkt het. “Toen haar gezondheid achteruitging, ben ik haar papieren beginnen op te ruimen, en heb ik voor het eerst het doodsprentje van m’n grootmoeder gezien. Zij heeft de oorlog overleefd. Haar partner is door de nazi’s gefusilleerd. Ik ben opgegroeid met het idee dat niemand ooit nog zoiets wil, en toch wil ik m’n ongerustheid nu delen. Ervoor waarschuwen dat mensen in bepaalde omstandigheden tot vreselijke dingen in staat zijn.”
Zoals ook de grootvader van een andere Gentse spreker mocht ondervinden: verzetsman Gaston De Roo overleed eind 1944 in concentratiekamp Dora nadat hij datzelfde jaar opgepakt werd in Gent.
Draaiboekscenario
In Antwerpen vindt het verzetscafé op 24 mei plaats in De Studio. Drijvende kracht daar is Sofie De Schampheleire (40), die sinds kort helemaal in de ban is van wijlen haar oma Paule, tijdens de oorlog Solange genaamd. “Mee door het ‘Helden van het verzet’-initiatief van Dany ben ik extra gefascineerd geraakt. Bij verzet denken mensen misschien zelden aan het helpen onderduiken van kinderen, en toch is het dat waar mijn oma destijds bij betrokken was.” Ondertussen weet De Schampheleire al heel wat: dat haar oma lid was van het Joods verdedigingscomité, dat die vereniging meer dan 2.000 (jonge) levens redde, en nog meer wat ze straks publiek kan maken.
Met de meest beklijvende verhalen in de verzetscafés, die de nazaten zelf selecteren, zijn er ook podcastplannen, geeft Dany Neudt nog mee. Daarnaast is het ook de bedoeling dat met de eerste verzetscafés een draaiboek ontwikkeld wordt waar elke volgende organisator mee aan de slag kan. “De avond in Antwerpen zal ik nog mee presenteren,” aldus Neudt, “maar daarna wil ik mezelf graag overbodig maken. Dit draait niet om mij, maar om het bespreekbaar maken van verzet.”
Info: www.trefpunt.be
en www.destudio.com
|